Vài nét giới thiệu gốm Cây Mai, gốm Biên Hòa và gốm Lái thiêu

Gốm Cây Mai, là tên gọi một dòng gốm nổi tiếng của “xóm Lò Gốm” thuộc vùng đất Sài Gòn xưa, phát triển rực rỡ cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX và được ưa chuộng ở khắp mọi miền đất nước. Gốm Cây Mai đa dạng, từ các loại lu, hũ, tiểu, vại... thông dụng bằng đất nung có bôi men chống thấm đến các loại sành men cao cấp. Độc đáo của gốm Cây Mai là men màu cao cấp, có nhiều kiểu loại phục vụ sinh hoạt, trang trí như: tô, bát, đĩa, muỗng, chân đèn, chóe, đôn, chậu kiểng... đồ thờ, tượng thờ, linh vật gốm, quần thể tiểu tượng trang trí ở các công trình kiến trúc, cơ sở tín ngưỡng. Mỗi sản phẩm có vẻ đẹp giản dị, cổ kính, trang trí các đề tài về người, phong cảnh, điển tích, thư pháp…; kỹ thuật chế tác công phu, bố cục hài hòa, giá trị thẩm mỹ cao.

Gốm Biên Hoà phát triển cực thịnh vào nửa đầu thế kỷ XX, có sự tiếp thu từ kỹ thuật truyền thống gốm bản địa Việt Nam kết hợp với kỹ thuật của phương Tây. Gốm Biên Hòa đa dạng, từ cao cấp đến bình dị dùng sinh hoạt và trang trí như: ấm, đĩa, hũ, lọ, chóe, chậu, đôn, tượng, tranh, phù điêu…  Các sản phẩm được tráng men, không thấm nước, màu sắc đẹp, hấp dẫn, kết hợp giữa trang trí và hội họa đề tài phong phú. Ngoài thảo mộc, động vật trong đời sống, còn có hình ảnh văn hóa, lịch sử của dân tộc như: truyền thuyết Lạc Long Quân và Âu Cơ, Lục Vân Tiên,...  Điểm nổi bật gốm Biên Hòa là hoa văn dày đặc bao quanh, kỹ thuật khắc chìm kết hợp với trổ thủng tạo hoa văn, phối men màu, với men đặc trưng là men tro - men màu xanh đồng hay “xanh đồng trổ bông”. Chính sắc men này tạo nên dấu ấn riêng, tại triển lãm quốc tế ở Pháp năm 1925, gốm Biên Hòa nổi tiếng với danh xưng quốc tế Vert de Bienhoa (xanh Biên Hòa), đã góp phần đưa nghệ thuật gốm Việt Nam trên trường quốc tế.

Gốm Lái Thiêu ra đời giữa thế kỷ XIX, kết hợp kỹ thuật truyền thống của người Hoa và người Việt đã tạo một dòng gốm men nhiều màu bình dị mà thanh thoát. Gốm Lái Thiêu xưa có 3 trường phái chính: Quảng Đông, sử dụng men nhiều màu chuyên sản xuất các tượng trang trí, các loại chậu, đôn; Triều Châu sử dụng men xanh trắng chuyên sản xuất đồ gốm gia dụng như chén, dĩa, tô, bình trà, bình rượu…; Phúc Kiến sử dụng men màu đen, men da lươn, chuyên sản xuất lu, hũ, vịm... Mỗi trường phái mang phong cách riêng, nhưng nhìn chung hoa văn trang trí tương tự nhiều dạng khác nhau, thường theo xu hướng đồ án, đường nét to, thô nhưng không kém trau chuốt, sinh động. Nhiều nhất là đồ án hoa mẫu đơn được bố cục chặt chẽ: mẫu đơn - chữ thọ, mẫu đơn - kê, mẫu đơn – điểu. Ngoài ra còn có đồ án rồng, phượng, tùng - hạc, hoa lan, hồng - điệp, lý ngư, phong cảnh sơn thủy hữu tình… đặc biệt đồ án tranh cát tường với hình ảnh con gà trống trên tô, dĩa trở thành thương hiệu của gốm men màu Lái Thiêu.

Gốm Lái Thiêu cùng với gốm Biên Hòa và gốm Cây Mai, đã hình thành một tam giác gốm nổi tiếng ở Nam Bộ, mỗi dòng gốm là một nét chấm phá, đặc trưng riêng, nhưng tựu chung là những tuyệt tác mỹ thuật gốm Nam Bộ xưa.